آپولوس
( اعمال رسولان ۱۸ : ۲۴- ۲۸ و ۱۹: ۱ و اول قرنتیان ۱: ۱۲ و ۳: ۵ و ۶ و ۴: ۶ و ۱۶: ۱۲. تیطس ۳: ۱۳ )
این نظر برای اولین بار توسط مارتین لوتر ( ۱۴۸۳- ۱۵۴۶ ) از پدران نهضت پروتستان مطرح شد اما متفکرین باور دارند این باور از لوتر آغاز نشده بود بلکه قبل از او نیز خیلی ها چنین باور داشتند. دکتر جانسون به چند دلیل تقریبا قانع کننده در این خصوص اشاره میکند و دلیل اینکه مارتین لوتر، آپولوس را نویسنده عبرانیان میدانست[1]:
۱-آپولوس یک یهودی بود، از تعمید یحیی باخبر بود. از عهد عتیق به خوبی آگاهی داشت و عبرانیان به فراوانی نشان میدهد که نویسنده از سنت و شریعت و کتاب یهود به فراوانی آگاه بوده است.
۲-آپولوس اهل اسکندریه بود. محل زندگی فیلو، فیلسوف یهودی که بسیاری از متفکرین، نویسنده عبرانیان را بینهایت تاثیر یافته از تعالیم فیلو میدانند[2].
۳-آپولوس کتابمقدس را بخوبی میدانست و عبرانیان به فراوانی از آیات و مطالبی یاد کرده است که گویای چنین تسلط و زبردستی در بکار گیری کتابمقدس میباشد.
۴-همانطور که در عبرانیان ۲: ۳ میخوانیم نویسنده و مخاطبین پیام انجیل را از اشخاص دیگری شنیده است. و آپولوس نه از شاگردان مسیح بود و نه تا اعمال رسولان باب ۱۸ هیچ نشانه ایی از او نداریم بلکه میدانیم که ایماندار به عیسای مسیح بود.
۵-آپولوس از کتابمقدس استفاده میکند تا ثابت کند عیسی همان مسیح بود ( اعمال ۱۸: ۲۸ ) ما عین همین نتیجه را در نامه عبرانیان مشاهده میکنیم.
۶-آپولوس مردی بود فصیح و قدرتمند در کلام، نامه عبرانیان تمام این را ثابت میکند که نویسنده دارای قدرت و فراصت آسمانی بود. ( اعمال ۱۸: ۲۴ – ۲۵ )
کارشناس دیگر مسیحی بنام آر سی اچ لنسکی در کتاب تفسیر رساله عبرانیان و رساله یعقوب[3] در خصوص این بخش با یقین و اطمینان خاصی با مارتین لوتر در آپولوس نویسنده عبرانیان بودن تاکید میکند. لنسکی به خدمت کردن آپولوس با پولس رسول اشاره میکند. ایمانداران قرنتس میخواستند از آپولوس بشنوند و پولس از آپولوس التماس میکند که به این شهر برود اما او نمی رود.( اول قرنتیان ۱۶: ۱۲ ) در همین بخش میخوانیم که تیموتایوس نیز با اهل قرنتیان و کلیسای آنجا آشنایی داشته، پس می توانیم بگوییم آپولوس و تیموتایوس همدیگر را میشناختند و این را عبرانیان ۱۳: ۲۳ تاکید میکند. این را لنسکی با اطمینان میگوید. لنسکی همچنین به یکی از آخرین نامه های پولس رسول اشاره میکند، یعنی نامه تیطس. در تیطس فصل سه ایه ۱۳ میخوانیم: «زیناس خطیب و آپولوس را در سفر ایشان به سعی امداد کن تا محتاج هیچ چیز نباشند.» در این زمان پولس رسول از زندان روم ازاد شده است و در شهر نیکوپولیس بسر میبرد( ۳: ۱۲ ) برای لنسکی این اخرین سندی است که از همکاری و اشنایی آپولوس و پولس رسول در دست داریم. ما میدانیم که پس از این سفر پولس رسول در بازگشت خود به روم در روم بار دیگر بازداشت میشود. این زمان آن شکنجه و ازار بزرگی بود که توسط نرون در سراسر روم آغاز شده بود. لنسکی میگوید به نظر میرسد که آپولوس بدنبال پولس رسول به روم میرود. در روم میماند و در روم با پولس رسول خدمت میکند. موج دستگیری ایمانداران مسیحی در روم آغاز میشود، آپولوس در روم بسر میبرد و منتظر آزادی تیموتایوس است که در جریان این ازار و شکنجه مسیحیان در روم به زندان افتاده است. و از روم است که آپولوس برای یهودیان مسیحی شده این نامه را مینویسد. با این ادعا و یقین لنسکی در حقیقت نویسنده عبرانیان آپولوس میشود، تاریخ عبرانیان به حوالی سالهای ۶۸ تا ۷۰ میلادی و مخاطبین آن یهودیان مسیحی شده شهر روم و مکان نوشتن نامه در خود روم بوده است.[4]
تنها اشکالی که نه تنها با نظریه لنسکی و مابقی نظرات بالا در خصوص تاکید و تایید آپولوس بعنوان نویسنده عبرانیان داریم این است که هیچکدام از این تاکیدها و قبول آنها با آپولوس و تاریخ ها و مکانها برای پدران کلیسا در طول تاریخ کلیسا، چه از همان ابتدای قرن اول کلیسای مسیح و چه بعدها روشن نبوده است و هیچکدام از آنها حتی نامی از آپولوس نبرده اند! چرا؟ به احتمال زیاد با توجه به شناخت و درسی که از آپولوس برای تاریخ کلیسا باقی مانده بود، شیوه و سبک نگارش و نحوه بیان این رساله فراتر از آپولوس و دانش او بوده است؛ هر چند هرگز نمیتواند آپولوس را بعنوان یک نماینده با رای بالا برای نویسنده عبرانیان بودن هرگز رد کرد.
افراد دیگری که بعنوان نویسنده گان عبرانیان در طول تاریخ نام برده شده اند از جمله فیلیپس که جز شورای هفت نفره اورشلیم بود( اعمال ۶ : ۵ ) و ارتباطی که پولس رسول با او داشت.( اعمال ۲۱: ۸ ) و پرسکیلا. این مورد خیلی جالب بنظر میرسد که یک زن را بعنوان نویسنده عبرانیان برگزینند. اما دلایل برای نامیدن پرسکیلا بعنوان نویسنده عبرانیان را اینگونه بیان کرده اند:
۱-پرسکیلا از ساکنین روم بود که بعد از اخراج یهودیان از روم به قرنتس میایند، به همراه شوهرش اکیلا.( اعمال ۱۸: ۱- ۳ ) و در عبرانیان ۱۳ : ۲۴ میخوانیم که آنانی که از روم هستند سلام میرسانند.
۲-پرسکیلا و اکیلا از یهودیانی بودند که از کلام خدا باخبر بوده و آنقدر مسلط بودند که حتی قادر بودند به شخصی بنام آپولوس که خود مردی « فصیح و در کتاب توانا » بود، تعلیم درست راه و شیوه تازه ایمان مسیحی را یاد بدهند.
۳-نوع نگارش عبرانیان بیشتر از قلم یک شخصی با روحی مادرگونه نشات میگیرد. مثالهای مانند، «محتاج شیر شدید نه غذای قوی. زیرا هر که شیر خواره باشد در کلام عدالت ناآزموده است چونکه طفل است.» ( عبرانیان ۵ : ۱۲- ۱۳ ) یا نصیحت و تنبیه اشاره شده در این نامه.( عبرانیان ۱۲ : ۵- ۸ )
تنها اشکالی که با این نظریه دارد فعل « اخبار نمایم » در عبرانیان ۱۱: ۳۲ است. همانطور که میدانید در یونانی فعل با خود جنیست فاعل را به همراه دارد. و در این آیه فعل « اخبار نمایم » یا دییگاومایی است و این فعل زمان حاضر، در حال انجام، مفرد، مذکر است، پس نمیتوانسته یک زن گوینده باشد.
[1] Ibid. 43.
[2] فیلو که به فیلوی اسکندریه معروف بود به سالهای ۲۰ قبل از میلاد تا سالهای تقریب ۵۰ بعد از میلاد میزیست. او یک فیلسوف هلنیست یهودی بود که تاثیر عمیق او بر تمامی تاریخ اسراییل در این زمان و حتی بر تاریخ کلیسا غیزقابل انکار است. او کتابهای متعددی نوشت و از خود آثار ارزنده ایی به جا گذاشته است که برگرفته از تمامی تاریخ عهد عتیق و سنت و باور قوم اسراییل و یهوه خدای زنده میباشد که در خود تاثیر باور فلاسفه یونان را مشاهده میکنیم. باور اینکه نویسنده عبرانیان تحت تاثیر فیلو و باورهای او بوده است توسط دکتر گاتهیری در کتاب خود اینگونه جمعبندی و مقایسه شده است. « هر دو تمایل به مثال گویی و تشبیه سازی دارند، هر دو احترام خاصی به ترجمه یونانی عهد عتیق یعنی ساپتوجنت دارند، بکار بردن نحوه ایات و استفاده کردن از آن، سکوت کردن آنها در بکار بردن آیات در بیان وقایع بزرک تا ایات برای خود سخن بگویند.( عبرانیان ۷: ۳ ) اشاره کردن به ملکصدیق، موارد متعددی که هر دو بیان میکنند که سخن از شباهت آنچه که وجود دارد اما قابل رویت نیست میباشد. و موارد دیگر از قبیل معنی کردن بعضی از اسامی( ۷: ۲ ) ، مقایسه مابین امور زمینی و آسمانی ( ۹: ۲۳ و ۸: ۱ ) خلق شده ها و خلق نشده ها ( ۹: ۱۱ ) گذشته و اینده ( ۲: ۵ و ۹: ۱ و ۱۳: ۱۴ ) فانی بودن و ماندگار بودن ( ۷: ۳ و ۲۴ و ۱۰: ۳۴ و ۱۲: ۲۷ و ۱۳: ۱۴ ). سپس دکتر گاتهیری پیش رفته و فرق اساسی این دو باور یعنی جهان بینی فیلو و جهان بینی نویسنده عبرانیان را بیان میکند تا شبه و ادعای آنانی که نویسنده عبرانیان را تاثیر یافته از باور فیلو بیان کرده اند را نقض نماید. او تفاوت این دو شخص را اینگونه خلاصه گویی نموده است که « فیلو تاریخ اسراییل را بعنوان امور تاریخی نگاه نکرده است بلکه زمینه ایی برای امور فلسفی خود. اما نویسنده عبرانیان از تاریخ اسراییل بعنوان یک واقعه روی داده شده و انجام شده در نقاط تاریخی یاد کرده است( فصل ۱۱ ) » او ادامه میدهد که.فیلو امور سنتی و مراسم قربانی در شریعت یهود را بیشتر درونی و روحانی و از دیدگاه فلسفی نگاه کرده است در حالی که نویسنده عبرانیان از آنها به عنوان پرستش قوم یاد کرده و با آن از دیدگاه کتابمقدسی نزدیک شده است. فیلو برای درک عهد عتیق مجموعه ایی از باورهای فلسفی را ارایه میدهد تا به عهد عتیق معنا بدهد اما نویسنده عبرانیان تمام عهد عتیق را در عیسای مسیح کامل شده و تمام شده قلمداد مینماید. دکتر هییوت در این خصوص نظر خود را در تفاوتها و شباتهای نویسنده عبرانیان و فیلو فیلسوف یهودی بررسی کرده و اینگونه خلاصه بندی کرده است که برای فیلو خدا یک روح پاک و مقدس است و آنقدر مقام او پاک است که او تماما از جسم جداست و فاصله میگیرد که همان نظریه افلاطون در خصوص جدایی دو امر روحانی و جسمانی از همدیگر است. و این با نویسنده عبرانیان در فصل ۲ آیه ۱۰ که از عیسای مسیح که بسیاری را وارد جلال و شکوه خدا میگرداند خود از دردها عبور کرد. برای فیلو، کلمه یا لاگاس مفهوم دیگری جز یک وجود فلسفی چیز دیگری نبود در حالی که برای نویسنده عبرانیان این کلام زنده واسطه ایی گشت برای ورود به عهد جدید. هییوت اضافه کرده است که استفاده کردن از چنین امور بقولنا مشترکی بین نویسنده یا واعظ عبرانیان و فیلو، لروما دلیل بر کپی برداری از آنها نبوده بلکه تاحدود بسیار زیادی شبیه به چنین باور و طرز تفکری در نوشتجات به رسمیت نشناخته شده( آپوکریافا) یهودی مانند نوشته حکمت و افکار آپکرافای یهود و نوشتجات آنها دیده میشود که حتی خود پولس رسول نیز از آنها بیخبر نبود.
Ibid. 21- 22.
Ibid. 705-707.
[3] Lenski R.C.H The interpretation of The Epistle to the Hebrews and The Epistle to James Augsburg Publ. MN 1966
[4] Ibid. 8-25.
ادامه دارد...
نوشته: حسین گل هاشم